Het is moeilijk voor te stellen dat in een land als Nederland armoede bestaat, en toch bestaat het! Veel mensen weten dit nog niet eens. Als ik aan armoede denk dan zie ik direct beelden van de derdewereld voor me en niet van Nederland.
Het Rijksmuseum van Amsterdam en het NRC handelsblad organiseren daarom voor de 9de keer een fotoreportage voor “Document Nederland”.
De opdracht is toegekend aan de fotograaf Geert van Kesteren die de armoede opzocht in de grootste steden van Nederland, maar ook op het platteland waar de meeste boeren het niet breed hebben.
Het werk van Geert van Kesteren is te zien in het museum “Huis Marseille”.
De naam “Verborgen Armoede in Nederland” is gekozen omdat armoede in Nederland niet terug te zien is in de samenleving. Althans het wordt niet opgemerkt!
De tentoonstelling zelf heeft de naam “Schraal” gekregen omdat deze mensen, die Geert van Kesteren gevonden en gefotografeerd heeft letterlijk in schrale omstandigheden leven en sociaal gezien niet meer meetellen.
In dit essay wil ik voornamelijk het werk van Geert van Kesteren belichten. Ik ga kijken of de armoede ook daadwerkelijk terug te vinden is in zijn foto’s en in de omgeving van deze foto’s. Om dit goed te kunnen doen heb ik wat vragen bedacht om meer helderheid te krijgen.Bron:NRC Handelsblad, Foto:Conny Luhulima
Vragen en antwoorden
1.Wie is Geert van Kesteren in het kort?
Hier wil ik in het kort wat vertelen over Geert zelf en hoe hij tot fotografie is gekomen.
2.Waarom heeft Geert van Kesteren deze reportage gemaakt?
Wat mij altijd interesseert is waarom iemand een bepaald thema kiest om te fotograferen. Ik ga proberen duidelijkheid te krijgen hier over.
3.Manier van fotograferen?
Ik wil er achter komen hoe en welke manier de foto’s zijn gemaakt.
Waarom sommige van deze foto’s veel of weinig licht hebben en waarom ik denk dat hij deze foto’s op die manier heeft gemaakt.
4.Geven de foto’s het onderwerp goed weer?
Uit een foto moet wel blijken wat het onderwerp is. Alleen dan is het doel bereikt.
Ik zal kijken of hem dat gelukt is.
5.Wat is de sfeer van de foto’s?
Wat erg belangrijk is, is het kunnen “vangen” van de emoties in een foto. Zo kunnen misschien mensen, die deze foto’s bekijken zich in de situatie van een ander plaatsen. Zoiets wordt voornamelijk bepaald door de sfeer van de foto.
6.Geeft de tentoonstelling het onderwerp goed weer en wat is de sfeer?
Niet alleen de foto’s zijn belangrijk ook de omgeving waarin deze foto’s worden gepresenteerd is van belang. De juiste omgeving kan namelijk een versterkende werking hebben op foto’s. Ik wil tijdens mijn bezoek zien of de omgeving het onderwerp stimuleert, in visuele of auditieve zin.
7.Wat zijn de ondervindingen van Geert van Kesteren?
Hier omschrijf ik voornamelijk wat Geert van Kesteren zelf heeft ondervonden tijdens het maken van deze foto’s.
1. Wie is Geert van Kesteren in het kort?
Geert van Kesteren is geboren in 1966 te IJsselstein en heeft het fotograferen eigenlijk van jongs af aan al in zich maar dat wist hij toen nog niet. Vroeger hielt hij altijd wel een dagboek bij over foto’s in de krant, die hij beoordeelde.
Het begon eigenlijk allemaal met een bluesfestival dat plaats vond op “Vredeburg te Utrecht”, hij maakte daar wat foto’s van optredende bands.
Deze foto’s had hij op posterformaat ontwikkeld en een
plaatselijke kroeg wilde ze wel exposeren. Door dat te doen kwam hij in contact met een plaatselijke krant, “De Gecombineerd”. De medewerkers van deze krant waren zo onder de indruk van zijn werk dat ze hem vroegen om foto’s te maken op het North Sea Jazz festival.
Voordat fotografie zijn werk werd, was hij werkzaam bij de ABN Amro tot 1991. In 1991 maakt hij een van zijn eerste fotoreportages over een fascistenleider in Dresden. Op de dag van de begrafenis van deze man zouden neonazi’s demonstreren.Hij is er naartoe gegaan omdat hij onbegrip hiervoor had. Bij het clubhuis van de fascisten vroegen ze hem wat hij daar kwam doen. Geert van Kesteren zij dat hij met de nieuwe leider wou spreken. Hij sprak ook met hem en maakte ook foto’s. Deze waren zijn eerste foto’s voor de voorpagina van Het Parool. Op deze manier kreeg hij langzaam maar zeker meer aandacht van verschillende kranten en bladen. Hij werkt nu onder anderen voor “De Gecombineerd”, “Het Parool”, “NRC Handelsblad”, “Stern”, “News week” en “GEO”.
Na de fotoreportage in Dresden werd zijn werk steeds bekender.
Bron: NRC Handelsblad, foto: Geert van Kesteren
In 1995 won hij de “Utrecht prijs”, een aanmoedigingsprijs voor jonge fotojournalisten.
In 1998 won hij de “zilveren camera” voor zijn fotoreportage in Zambia over aids problematiek. In dat jaar en in 2005 werd hij ook uitgeroepen tot beste fotojournalist.
Zijn boek “Mwendanjangula” dat het aids probleem in Zambia laat zien kwam in 2000 uit. Daarna won hij in 2004 drie prijzen voor zijn fotoboek “Why Mister, Why” en uiteindelijk de droom van elke fotograaf kwam uit! Hij werd aspirant lid van Magnum Photos.
2. Waarom heeft Geert van Kesteren deze reportage gemaakt?
Persoonlijk denk ik, dat hij deze opdracht aangenomen heeft om armoede in Nederland onder de aandacht te brengen. Hij is hiervoor gevraagd, maar zo’n onderwerp zou hij zelf niet gekozen hebben. Geert van Kesteren vertelt meerdere malen dat hij er ook niet bij stil heeft gestaan en eigenlijk zoiets had van: “dat bestaat toch niet in Nederland?!”
In de NRC staat dat hij aarzelde om het te doen, maar zijn vrouw heeft hem overtuigd om deze opdracht toch aan te nemen. Iedereen denkt dat er geen armoede bestaat in Nederland en toch is het er. Het is een probleem dat je niet op straat ziet en dus wordt ontkent door de samenleving. “Schrikbarend. Er zijn politici die ontkennen dat er armoede is in Nederland. Ze hebben volstrekt ongelijk en het is mijn journalistieke taak dat te laten zien.” (citaat Geert van Kesteren, bron:NRC Handelsblad)
3. Manier van fotograferen
Veel van zijn foto’s hebben een sobere uitstraling, wat zeker ten goeden komt van dit thema.
Zijn foto’s zijn bijna allemaal gemaakt met het bestaande licht, althans het is niet te zien dat er gebruik is gemaakt van een flitser. Op enkele foto’s staan geen personen maar objecten. Deze foto’s geven het onderwerp sterk weer, neem b.v. de foto met de tandpastatube die opengeknipt is om zo het laatste restje alsnog te kunnen gebruiken.
Bron: NRC Handelsblad, foto:Geert van Kesteren
Wat sterk terug komt in veel foto’s van Geert van Kesteren is, dat alleen de objecten die hij wil laten zien, scherp zijn. Ook is me opgevallen dat bij een aantal foto’s de objecten en mensen gedeeltelijk in het zonlicht vallen. Verder zijn veel foto’s in zijn reportage een beetje grijs van kleur en hebben weinig contrast. Al deze elementen zorgen voor meer nadruk en geven een bepaalde sfeer weer.
4. Geven de foto’s het onderwerp goed weer?
In ongeveer de helft van zijn foto’s komt het onderwerp redelijk goed naar voren, de andere helft is onduidelijk. Je wordt dan verplicht om de omschrijvingen te lezen om de foto’s te kunnen begrijpen. In de foto’s van de familie van Gert en Rita is namelijk totaal niet te zien dat ze arm zijn. Er staat van alles in de woonkamer, meubels, televisie, videorecorder, etc. Maar na het lezen van het bijschrift kom je tot de conclusie dat ze alle spullen hebben gekregen van buurtbewoners, behalve de videorecorder, die hebben ze bij het lid worden van de Veronica tv-gids gekregen.
De reportage van Maria en haar drie kinderen geeft het onderwerp goed weer naar mijn mening. In een van de foto’s zit Maria aan een tafel voor het raam en alles wat ze bezit staat in de vensterbank. Het aparte aan deze foto is dat er ook een rol wc papier bij staat, waaruit ik concludeer dat wat op de vensterbank te zien is, ook alles wat ze hebben is.
In de onderstaande foto is ook duidelijk te zien dat de kamers helemaal leeg zijn. Ze hebben geen licht (licht in de foto is pas gekregen na drie weken) en hebben zelfs geen normale bedden en bedegoed. Deze foto spreekt mij erg aan en raakt mij tegelijkertijd. Ik vind dat het onderwerp in deze foto’s heel erg sterk naar voren komt omdat het de werkelijkheid laat zien en niet een vertekent beeld geeft, zoals in het geval van Gert en Rita.
Bron: NRC Handelsblad, foto: Geert van Kesteren.
5. De sfeer van de foto’s
Veel foto’s hebben wat aparts, of het nu komt door het licht, de compositie of de manier waarop de foto is genomen. Een aantal foto’s hebben een wazige achtergrond, waardoor je aandacht naar het centrum van de foto verplaatst. Sommige foto’s zijn warm van kleur en levendig, de fotografeerden lijken fysiek aanwezig te zijn. Anderen zijn weer meer blauwig van kleur, op deze manier benadrukt Geert van Kesteren de kille omgeving.
Geert van Kesteren heeft in vrijwel elke reportage van de verschillende gezinnen een iets andere aanpak gebruikt. Warme en koude foto’s, scherpe en vage foto’s en foto’s die een beetje van alles hebben.
Hij heeft een zeer gevarieerde fotoreportage opgezet met verschillende sferen wat absoluut ten goede van het thema komt.
6. Geeft de tentoonstelling het onderwerp goed weer en wat is de sfeer?
“Huis Marseille” is een klein museum aan de Keizergracht te Amsterdam. Het pand is een typisch Herenhuis en heeft dan ook alle karakteristieken van een oud pand.
Bij binnenkomst is er een aparte hal voor alle literatuur dat te maken heeft met armoede in Nederland.
De tentoonstelling van Geert van Kesteren bevind zich in de Kelder van het museum en heeft een andere sfeer dan de binnenkomsthal. In de kelder is het donker en steriel en er hangen niet meer dan een paar lampen voor de foto’s, dit geeft een mysterieuze en schrale sfeer aan de tentoonstelling. Verder staat de omgeving los van deze tentoonstelling en draagt niks extra’s bij. Wel hebben ze in een andere hal een soort presentatie op een televisie, die zowel visueel als auditief bijdraagt aan de tentoonstelling.
7. Wat zijn de ondervindingen van Geert van Kesteren?
Geert van Kesteren sprak bij “Pauw en Witteman” over hoe hij aan deze mensen is gekomen voor zijn fotoreportage. Hij zegt dat hij in eerste instantie niet wist waar te zoeken, maar via sociale werkers die vaker dit soort dingen zien en sneller in contact komen met deze mensen heeft hij ze toch gevonden.
Hij vertelt aan de mensen waarmee hij in contact gekomen is, dat hij de armoede in Nederland wil laten zien, en vraagt ze om daarover te praten en te vertellen wat armoede voor hun betekent.
Geert van Kesteren dacht in eerste instantie dat er geen armoede bestond in Nederland, maar hij is er al gauw achtergekomen dat het wel bestaat, zoals hij vertelt in “Pauw en Witteman”.
Hij vertelt ook dat het niet altijd mensen zijn die in de schulden zitten, maar ook door andere omstandigheden van zo weinig geld moeten leven.
Hij geeft bij “Pauw en Witteman” een voorbeeld aan dat over een oude vrouw (Uitgeknepen citroen). De vrouw (Marjan, 62 jaar) moet van 35 euro per week leven na aftrek van haar vaste lasten. Marjan is in deze situatie gekomen nadat haar man overleed en zij moest leven van een weduwe pensioen. De begrafenis van haar man bleek 2200 euro meer te kosten dan het bedrag de verzekering vergoede.
Geert van Kesteren vertelt, dat deze mensen meer gezien worden als criminelen en behandeld worden als iemand die gestraft moet worden omdat hij/zij arm is, in plaats van geholpen worden. “Het wordt meer als een misdaad gezien dan als een sociaal recht” (citaat Geert van Kesteren, Pauw en Witteman).
8. Conclusie
Ik vond het een leuke middag in “Huis Marseille” en het voldeed eigenlijk helemaal aan mijn verwachtingen. Ik heb nog geprobeerd wat foto’s te maken van de ruimte daar maar dat mocht helaas niet vanwege auteursrechten.
De tentoonstelling heeft me wel aan het denken gezet, persoonlijk kan ik me eigenlijk nog niet indenken dat er armoede in Nederland is omdat je het nergens op straat ziet.
Geert van Kesteren heeft met deze fotoreportage echt een hoop mensen aan het denken gezet en heeft een gezicht gecreëerd voor dit probleem. Het is niet meer onbekend en kan niet meer genegeerd worden door de politiek en de burgers van Nederland.
Verder heb ik genoten van de foto’s (technisch gezien) en veel geleerd over dit probleem in Nederland. Nu nog hopen dat er ook daadwerkelijk hulp voor deze mensen komt. Van de overheid.
9. Bronnen
Kranten
NRC Handelsblad
NRC Handelsblad bijlage
Internet
http://archief.nrc.nl/?modus=l&text=Armoede+Nederland&hit=4&set=1
http://www.rijksmuseum.nl/tentoonstellingen/document-nederland-2006?lang=nl
http://www.rijksmuseum.nl/pers/tentoonstellingen/document-nederland?lang=nl
Video Pauw en Witteman ( afspelen vanaf 27:35 min.)
http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/tv/vara/pauwenwitteman/bb.20061208.asf
Radio Desmet Live (afspelen vanaf 4:30 min)
http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/radio5/ikon/desmetlive/20061204-18.wma?start=02:00
Geen opmerkingen:
Een reactie posten